Ruminant Yemlerinde Enerji Değerlerinin Ham Besin Maddelerinden Hesaplanması

RUMİNANT YEMLERİNDE SE, ME, TDN, NEm, NEg, NEl DEĞERLERİNİN HAM BESIN MADDELERİNDEN HESAPLANMASI

(Ruminant Yemlerinde Enerji Değerlerinin Ham besin Maddelerinden Hesaplanması)

(Hesaplamaların EXCEL Uygulaması Buradan İndirilebilir)

Prof.Dr. Murat GÖRGÜLÜ

 KISALTMALAR:
 KM: Kuru madde
OM: Organik madde
HK: Ham kül
HY: Ham yağ
HS: Ham selüloz
ADF: Asit deterjan lif (acid detergent fiber)
AOZM=azotsuz öz madde
SE: Sindirilebilir enerji
TDN: Total Digestible Nutrients (Toplam sindirilebilir besinmaddeleri)
ME: Metabolik enerji
NEl: Net enerji laktasyon
NEg : Net enerji canlı ağırlık kazancı

ENERJI DÖNÜŞÜMLERI:

• SE (Mcal/kg KM) = 0.04409 %TDN  (SE=sindirilebilir enerji)
• ME (Mcal/Kg KM) = 1.01 SE  – 0.45 (ME=Metabolik enerji)
• ME (Mcal/Kg KM)= 0.0445 %TDN – 0.45
• ME (Mcal/Kg KM) = 0.82 SE
• NEm (Mcal/Kg KM) = 1.37 × ME – 0.138 × ME²+ 0.0105 × ME³– 1.12 (NEm=Net Enerji Yaşama payı)
• NEg(Mcal/Kg KM)  = 1.42 × ME – 0.174 × ME² + 0.0122 × ME³ – 1.65 (NEg=Net Enerji canlı ağırlık kazancı)
• NEl (Mcal/Kg KM) = 0.0245 %TDN – 0.12
• NEl (Mcal/Kg KM)= 0.5557 SE – 0.12
• %TDN= 22.68  SE
• %TDN= 40.816 NEl + 4.899
• %TDN=22.47 ME +10.11
• %TDN=27.66 ME
• 1 Mcal=4.184 MJ

KARMA YEMLERIN ENERJI İÇERIKELERININ BELIRLENMESI

ALDERMAN (1985):

ME  (MJ/Kg KM)= (11.78 + 0.0654 %HP+ 0.0665 %HY²– 0.0414 %HY x %HS – 0. 118 %HK)/4.184
HP : ham protein, HY: ham yağ, HS= ham selüloz, HK:ham kül
Not: Kuru madde oranı ile çarpılarak havada kuru ME içeriği saptanmalıdır.

Kilokaloriye Dönüştürülmüş Eşitlik:

ME (Kcal/Kg KM)=2816+15.63 %HP +15.89 %HY² – 9.89 %HY*%HS-28.2 %HK
TSE (9610)- (Sauvant 1978):

ME (Kcal/kg OM) = 3260 + 0.455 HP + 3.517 HY – 4.037 HS
HP: (g/kg OM), HY: (g/kg OM),  HK: (g /kg OM)
Not:OM’de  hesaplanan ME nin kg yemde belirlenmesi için belirlenen ME değerinin karmanın OM düzeyi ile çarpılması gerekir.

TSE 9610-Sauvant (1978) ME Eşitliği Doğrudan Kg KM’de Hesaplama Yapılabilecek Eşitlik;

ME (Kcal/kg KM)= (3260+455 (%HP/(%KM-%HK))+3517 (%HY/(%KM-%HK) – 4037 (%HS/(%KM-%HK)) %OM/100

Dugmore , 1995:

ME(MJ/Kg KM)=13,50+0.263 %HY-0.133 %HK-0.136 %ADF
ME (Kcal/kg KM): 3227+62.86 %HY – 31.79 %HK – 32.50 %ADF

MAFF-1975;

ME (MJ/Kg KM): 0.12 %HP +0.31 %HY + 0.05 %HS + 0.14 %NFE
ME (Kcal/Kg KM): 28.68 %HP + 74.09 %HY + 11,95 %HS + 33.46 %NFE

MAFF-1984;

ME (MJ/Kg KM): 13.50 – 0.15 %ADF + 0.14 %HP – 0.15 %HK
ME (Kcal/Kg KM): 3227 – 35.85 %ADF + 33.46 %HP – 35.85 %HK

 

SCHNEIDER 1952:

%TDN =26.5 + 0.248 %HP +  0.977 %HY + 0.655 %NFE
ME(Kcal/Kg KM)=958 + 8.97 %HP + 35.3 %HY +23.7 %NFE

STEINGASS VE ARK. 1997;

ME (MJ/kg KM): 13.82 + 0.402 %HY – 0.155 % HS – 0.135 %HK
ME (Kcal/kg KM): 3303 + 96.08 %HY – 37.05 %HS – 32.27 %HK

Not: Kg KM belirlenen enerji değerlerin yemin KM oranı ile çarpılarak havada kuru yemde enerji değerleri hesaplanabilir.

 

GENELLEŞTİRİLMİŞ EŞİTLİKLER (Bütün Yemler İçin Kullanılabilir):

John Moran-2005:

%TDN = 5.31 + 0.412 %HP + 0.249 %HS + 1.444 %HY + 0.937 %NFE
ME (MJ/Kg KM) = 0.185 %TDN – 1.89
ME (Kcal /kg KM)= 18.22 %HP + 11.01 %HS + 63.85 %HY + 41.43 %NFE – 216,93

FARKLI KURULUŞLARIN HAM BESIN MADDE İÇERİKLERİNDEN FARKLI YEMLERİN ENERJİ TAYİN EŞİTLİKLERİ:

AMADI VE ROBINSON-2005 (DAVIS UNIVERSİTESİ)

Aşağıdaki dönüşümlerde NRC’nin sindirilebilir enerjiden metabolik enerjiye dönüşümde önerdiği ME=0.82SE eşitliği kullanılmıştır.

NEl, NEm ve NEg  değerleri de yine NRC’nin önerdiği aşağıdaki eşitliklerden hesaplanabilir.

• NEm (Mcal/Kg KM) = 1.37 × ME – 0.138 × ME²+ 0.0105 × ME³– 1.12 (NEm=Net Enerji Yaşama payı)
• NEg(Mcal/Kg KM)  = 1.42 × ME – 0.174 × ME² + 0.0122 × ME³ – 1.65 (NEg=Net Enerji canlı ağırlık kazancı)
• NEl (Mcal/Kg KM)= 0.5557 SE – 0.12

Ayrıca yemlerin NPN içerikleri biliniyor ise  sindirilebilir enerji değerleri aşağıdaki eşitlikle düzeltilmelidir.

SE (Mcal/Kg KM)=SE (1-(HPxNPN/28200))
GENEL EŞİTLİK:

SE (Mcal/Kg KM)= 3.916828 – 0.00812 %HP + 0.04554  %HY – 0.0176 %HK – 0.0422 %HS
ME (Kcal /kg KM)= 3212 – 6.66 %HP + 37.34 %HY- 14,43 %HK – 34.60 HS

BAKLAGİL-KABA YEMLERİ:

SE Mcal/Kg KM)= 2.811904 + 0.0209413 %HP+ 0.006492 %HY + 0.01302 %HK – 0.0274 %HS
ME (Kcal/kg KM)= 2306 + 17.17 %HP + 5.32 %HY + 10.68 %HK – 22.47 HS

BAKLAGİL HARİCİ KABA YEMLER:

SE (Mcal/kg KM)= 3.264743 + 0.06363 %HP – 0.0761 %HY – 0.0508 %HK – 0.0283 %HS
ME (Kcal/kg KM)= 2677 + 52.18 %HP – 62.40 %HY – 41.66 %HK – 23.21 %HS

ÇAYIR- MERA KABA YEMLERİ:

SE (Mcal/kg KM)= 3.723255 + 0.002459 %HP + 0.0815818 %HY – 0.0211 %HK – 0.036135 %HS
ME (Kcal/kg KM)= 3053 + 2.02 %HP + 66.90 %HY –  17.30 %HK – 29.63 %HS

SİLAJLAR:

SE (Mcal/kg KM)= 3.681242 – 0.0130 %HP + 0.04553 %HY – 0.0328 %HK – 0.0284 %HS
ME (Mcal/kg KM)= 3019 – 10.66 %HP + 37.33 %HY – 26.90 %HK – 23.29 %HS

ENERJİ YEMLERİ:

SE (Mcal/kg KM)= 3.729697 + 0.008047 %HP + 0.04582 %HY – 0.0393 %HK – 0.0392 %HS
ME (Mcal/kg KM)= 3058+ 6.6 %HP + 37.57 %HY – 32.23 %HK –  32.14 %HS

PROTEİN YEMLERİ:

SE (Mcal/Kg KM)= 4.706482 – 0.0158 %HP + 0.034633 %HY – 0.0241 %HK – 0.0598 %HS
ME (Kcal/Kg KM)= 3859 – 12.96 %HP + 28.40 %HY – 19.76 %HK – 49.04 %HS

PEN-STATE UNIVERSITESI (ADAMS-1994)

TDN den ME ye dönüşümlerde SE (Mcal/kg KM) = 0.04409 %TDN  (SE=sindirilebilir enerji) ve ME (Mcal/Kg KM) = 0.82 SE eşitlikleri kullanılmıştır.

BAKLAGILLER:

NEl (Mcal/kg KM): 2.30 – 0.0262%ADF

%TDN=4.898 + 40.816 NEl
%TDN =98.775-1.069*ADF
ME (Kcal/Kg KM)=3571+38.64 ADF

BAKLAGIL BUĞDAYGIL KARIŞIMLARI:

NEl (Mcal/kg KM): 2.396 – 0.0280%ADF
%TDN=4.898 + 40.816 NEl
%TDN=102.69-1.143 %ADF
ME (Kcal/kg KM)= 3712-41.32 ADF

ÇAYIROTU, KÜÇÜK TAHIL (ARPA, TRITIKALE, BUĞDAY) HASILLARI, SORGUM OTU, SUDAN OTU

NEl (Mcal/kg KM)=2.39-0.0273 %ADF
%TDN=4.898 + 40.816 NEl
%TDN = 102.45-1.114%ADF
ME (Kcal/kg KM)= 3704-40.27 %ADF

MISIR SIALJI

NEl (Mcal/kg KM)=2.30 – 0.0273 %ADF
%TDN=31.4 + 24.11 NEl
%TDN = 86.85-0.658*ADF
ME (Kcal/kg KM)= 3140 – 23.79 %ADF

TMR (KABA VE KESIF YEM KARIŞIMI)

%TDN = 93.53- 1.03 %ADF
NEl=0.0245 %TDN – 0.12
NEl (Mcal/kg KM)=2.17 – 0.0252 %ADF
ME (Kcal/kg KM)= 3381 – 37.23 %ADF

KESIF YEM/KARMA YEM

%TDN=81.41-0.6 %HS
%HS = 0.83 %ADF-1.3
%TDN = 82.19 – 0.498%ADF
NEl=0.0245 %TDN – 0.12
NEl (Mcal/kg KM)=1.995 – 0.0147 %HS
NEl (Mcal/kg KM)=2.01 – 0.0122 %ADF
ME (Kcal/kg KM)= 2943 – 21.69 %HS
ME(Kcal/kg KM)=2971 – 18.0 %ADF

TANE MISIR:

%TDN = 92.22- 1.535 %ADF
NEl (Mcal/kg KM)=1.993-0.0057 %ADF
ME (Kcal/kg KM)= 3334 – 55.49 %ADF

KÜÇÜK TAHILLAR (ARPA, BUĞDAY, ÇAVDAR, YULAF):

%TDN=4.898 + 40.816 NEl
NEl (Mcal/kg KM)=2.0407-0.0175*%ADF
%TDN =88.20 – 0.714 %ADF
ME (Kcal/kg KM)= 3188 – 25.81 %ADF

KESİF VE KABA YEMLERİN ENERJİ DEĞERLERİNİN HESAPLANMASINDA KULLANILAN EŞİTLİKLER (CLEMSON UNİVERSİTESİ)

TDN den ME ye dönüşümlerde SE (Mcal/kg KM) = 0.04409 %TDN  (SE=sindirilebilir enerji) ve ME (Mcal/Kg KM) = 0.82 SE eşitlikleri kullanılmıştır.

1. Ham Selüloz(%)

a. Kuru otlar ve Silajlar
%HS = 0.75 %ADF + 3.56

b. Tahıllar ve Tahıl Bazlı Karma Yemler:
(Arpa-Buğday-Sorgum-Tritikale-Çavdar-Yulaf-Darı ve Tahıl Karışımları-DDGS-Karma Yem-SFK-PTK-ATK-Çiğit Kabuğu, Soya Kabuğu)
%HS = %ADF x 0.80

c. TMR (Tota Mixed Ration) (Yonca-Mısır Silajı-Sorgum silajı-tahıl silajı-çayır otu silajı bazlı TMR’lar)
%HS = 0.9667 %ADF – 3.80

2. TDN(%) ve NEl (Mcal/Kg KM)
(CLEMSON)  a. Çayır otları ve silajları:
%TDN = 81.38 + 0.36 %HP – 0.77 %ADF
NEL (Mcal/kg KM)=0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM)=1.874 + 0.0088 %HP – 0.0189 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)= 2.942 + 0.013 %HP – 0.0278 %ADF

(CLEMSON)  b. Baklagiller: Baklagil kuru otları, Baklagil silajları
%TDN = 83.088 + 0.0353 %HP –  0.788%ADF
NEL (Mcal/kg KM)=0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM)=1.916 + 0.000865 %HP – 0.0193 ADF
ME (Mcal/Kg KM)=3.00+ 0.00127 %HP – 0.0285 %ADF

(CLEMSON)  c. Sorgum Kuru Otu ve Silajı
%TDN = 83.33 – 0.795 %ADF
NEL (Mcal/kg KM)=0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM)=1.922 – 0.0195 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)= 3.01 – 0.0287 %ADF

(CLEMSON)  d. Dane Sorgum:
%TDN = 87.10 – 0.848 %ADF
NEL (Mcal/kg KM)=0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM)=2.01 – 0.0208 %ADF
ME(Mcal/Kg KM)= 3.15 – 0.0307 %ADF

(PENN ST)  e. Küçük Dane Tahıl Kuru Otları ve Silajları:
NEL (Mcal/kg KM)=2.04 – 0.0175 %ADF
%TDN=4.898 + 40.816 NEl
%TDN=88.16 – 0.714 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)= 3.187 – 0.0258 %ADF

 (CLEMSON)  f. Mısır Silajı:
%TDN = 85.65 + 0.362 %HP – 0.825 %ADF
NEL (Mcal/kg KM) = 0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM) =1.978 + 0.0089 %HP – 0.0202 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)= 3.096 + 0.013%HP – 0.0298 %ADF

(DHIA – NY)  g. Koçan Mısır:
%TDN = 99.72 – 1.927 %ADF
NEL(Mcal/kg KM) = 0.94 – 0.008 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)=3.604 – 0.0697 %ADF

(DHIA – NY)  h. Dane Mısır :
%TDN = 92.22 – 1.535 %ADF
NEL(Mcal/kg KM) = 0.94 – 0.008 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)=3.333 – 0.0555 %ADF

(CLEMSON)  i. Tahıllar ve Tahıl Bazlı Karma Yemler, SFK, PTK, AÇK
%TDN = 93.59 – 0.936 %ADF
NEL (Mcal/kg KM) = 0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM) =  2.173 – 0.0229 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)=3.383 – 0.0338 %ADF

(CLEMSON)   j. TMR-Çayır Otu Bazlı
%TDN = 88.96 + 0.36 %HP – 0.996%ADF
NEL (Mcal/kg KM) = 0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM) = 2.059 + 0.0088 %HP – 0.0244 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)= 3.216 + 0.013 %HP – 0.036 %ADF

(CLEMSON)  k. TMR –Baklagil Bazlı (Kuru ot veya Silaj)
%TDN = 90.82 + 0.0353 %CP – 1.01 %ADF
NEL (Mcal/kg KM) = 0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM) = 2.105 + 0.00086 %HP – 0.0247 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)=3.283  + 0.0013%HP –  0.0365 %ADF

 (CLEMSON)  l. TMR- Sorgum kuruotu veya Silajı Bazlı
%TDN = 91.13 – 1.02 %ADF
NEL (Mcal/kg KM) = 0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM) = 2.113 -0.025 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)= 3.294  – 0.0369 %ADF

(PENN ST)  m. TMR – Tahıl kuru Otları ve Silajı Bazlı
%TDN = 93.53 – 1.03 %ADF
NEL (Mcal/kg KM) = 0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM) = 2.171 – 0.0252 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)= 3.381 – 0.0372 %ADF

 (CLEMSON)   n. TMR – Mısır Silajı
%TDN = 93.75 + 0.362 %HP – 1.06 %ADF
NEL (Mcal/kg KM) = 0.0245 %TDN – 0.12
NEL (Mcal/kg KM) = 2.177 + 0.00887 %HP – 0.026 %ADF
ME (Mcal/Kg KM)= 3.389 + 0.013 %HP – 0.0383 %ADF

GADJAH MADA UNIVERSITESI
TDN VE ME EŞITLIKLERI
AOZM= 100- (%HK + %HP + %HS + %HY)

KURU OTLAR:
%TDN = 92.5 – 3.338 %HS – 6.945 %HY – 0.762 %AOZM + 1.115 %HP + 0.031 %HSx%HS – 0.133 %HYx%HY + 0.036 %HSx%AOZM + 0.207 %HYx%AOZM + 0.100 %HYx%HP – 0.022 %HYx%HYx%HP

YEŞIL OTLAR:
TDN = -54.6 + 6.769 %HS – 51.083 %HY + 1.851 %AOZM – 0.334 %HP – 0.049 %HS*%HS + 3.384 %HY*%HY – 0.086 %HS*%AOZM + 0.687 %HY*%AOZM + 0.942 %HY*%HP – 0.112 %HY*%HY*%HP

SILAJLAR:
TDN = -72.9 + 4.675 %HS – 1.280 %HY + 1.611 %AOZM + 0.497 %HP – 0.044 %HS*%HS – 0.760 %HY*%HY – 0.039 %HS*%AOZM + 0.087 %HY*%AOZM – 0.152 %HY*%HP + 0.074 %HY*%HY*%HP

ENERJI YEMLERI:
TDN = -202.7 – 1.357 %HS + 2.638 %HY + 3.003 %AOZM + 2.347 %HP + 0.046 %HS*%HS + 0.647 %HY*%HY + 0.041 %HS*%AOZM – 0.081 %HY*%AOZM + 0.553 %HY*%HP – 0.046 %HY*%HY*%HP

PROTEIN YEMLERI:
TDN = -133.7 – 0.254 %HS + 19.593 %HY + 2.784 %AOZM + 2.315 %HP + 0.028 %HS*%HS – 0.341 %HY*%HY – 0.008 %HS*%AOZM – 0.215 %HY*%AOZM – 0.193 %HY*%HP +0.004 %HY*%HY*%HP