PRATIK KOYUN BESLEMEDE FAZLAR VE GEREKSINMELER
Prof.Dr. Murat GÖRGÜLÜ
Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, 01330 Adana. Tarih: 06.07.2011
Pratik koyun üretiminde damızlık dişi koyunlar için en önemli ve kritik üretim dönemleri;
- Yaşama payında tutulmaları gereken dönem-diğer dönemler dışında kalan ve ek yemlemeye gereksinim olmayan dönemi ifade eder.
- Erken gebelik-(gebeliğin ilk 2 haftasını ifade eder ancak pratikte genelede çiftleşme sezonu içinde değerlendirmek daha uygundur. Embriyonun döl yatağına tutunmasını kolaylaştırmak için besleme durumunun iyi olması gerekir.
- Gebelik sonu-Gebeliğin son 4 haftasını içerir meme gelişimi, ağız sütü üretimi ve kuzu (fötüs) gelişimi açısından önemlidir. Yetersiz besleme yavru atma ve cılız ve zayıf kuzu doğumu ve sütten kesime kadar fazla miktarda kuzu kaybına neden olabilir.
- Laktasyon-koyunlarda laktasyonda verecekleri sütün %50-70’i laktasyonun ilk 2-3 ayında (8-12 hafta) üretilir. Süt veriminin yüksek tutulması ve metabolik problemleri önlenmesi ve kuzuya yeterli süt üretilmesi ve kuzu yaşama gücünün yüksek olması açısından önemli bir dönemdir.
- Çiftleşme sezonu-çiftleşme sezonunu normalda 4 hafta olarak kabul edilebilir. Ancak hayvanlara kondisyon kazandırılması gerektiğinden sezondan 2 hafta öncesi ve çiftleşmeden sonraki 2 hafta lık erken gebelikte dikkate alındığında yaklaşık 8 haftalık bir süreden bahsetmek mümkündür. Çiftleşme sonrası 2 haftalık erken gebelik embriyo kayıplarını azaltmak bakımından besleme yönünden kritik olarak değerlendirilebilir.Bu fazların zamanlaması değerlendirildiğinde;
| Faz |
Süre (hafta) |
| Laktasyon |
12 |
| Çiftleşme sezonu |
8 |
| Geç gebelik (gebelik sonu) |
4 |
| Yaşama Payı (ek yemleme gerekmeyen dönem) |
52-(12+8+4)=28 hafta |
Kuzular İçin Besleme Açısından Kritik Olan Dönemler;
- Sütten kesim öncesi(ağız sütü, süt ve alıştırma yemlemesi (kuzu başlangıç yemi))
- Büyütme(kasaplık kuzu ve erkek toklular için besi öncesi uygun gelişimin sağlanması)
- Besi (kasaplık kuzuların ve tokluların istenilen kalitede karkas verecek şekilde yoğun beslenmesi)
Dişi Kuzular İçin Kritik Dönemler;
- Büyüme-dişi kuzuların zamanında cinsi olgunluğa ulaşmaları ve damızlıkta kullanma yaşına ulaşmalarının sağlanması
- Çiftleştirme-ilikine doğuracak dişilerde genel besleme durumu süt verimi döl verimi gibi temel verim kriterleri üzerinde büyük oranda etkilidir.
- Laktasyon-Dişi kuzuların ilkine çiftleştirme olgunluklarına ulaştırmadaki başarı besleme durumuyla doğrudan ilgilidir ve ilk laktasyondaki ve sonraki laktasyondaki verimlerde bundan etkilenebilir.
Koçların Beslenmesi;
Koçların çiftleşme sezonu dışında yaşama payı düzeyinde beslenmeleri gerekir. Çiftleşme seonunda ise yeterli performans alınabilmesi açısından hem aşım isteğinin korunması hem de sperm kalitesinin korunması açısından uygun ve yeterli beslenmesi gerekir.
FARKLI FİZYOLOJİK KOŞULLARDAKİ KOYUNLARIN FARKLI DÖNEMLERDEKİ YEM GEREKSİNMELERİ VE RASYON YAKLAŞIMLARI
|
Süre, hafta |
Kuru ot, kg/gün |
Mısır Silajı, kg/gün (yaş) |
Çayır-Mera, kg Kuru madde/gün |
Kesif Yem, kg* |
|
| Yaşama Payı (kuruda) |
28 |
1,5 |
|||
| Yaşama Payı (kuruda) |
28 |
3 |
|||
| Yaşama Payı (kuruda) |
28 |
1,5 |
|||
| Çiftleşme Sezonu (erken gebelik) |
8 |
1,5 |
0,5 |
||
| Çiftleşme Sezonu (erken gebelik) |
8 |
3 |
0,5 |
||
| Çiftleşme Sezonu (erken gebelik) |
8 |
1,5 |
0,5 |
||
| Gebelik Sonu |
4 |
1,5 |
0,5 |
||
| Gebelik Sonu |
4 |
3 |
0,5 |
||
| Gebelik Sonu |
4 |
1,5 |
0,5 |
||
| Laktasyon,tekiz kuzu |
12 |
2 |
1 |
||
| Laktasyon,tekiz kuzu |
12 |
1 |
3 |
1 |
|
| Laktasyon,tekiz kuzu |
12 |
2 |
1 |
||
| Laktasyon |
12 |
4 |
1 |
||
| Koçlar-Çiftleşme sezonu |
8 |
2 |
0,5** |
||
| Koçlar-Çiftleşme sezonu |
8 |
4 |
0,5** |
||
| Koçlar-Çiftleşme sezonu |
8 |
2 |
0,5** |
||
| Koçlar-sezon dışı |
44 |
2 |
|||
| Koçlar-sezon dışı |
44 |
4 |
|||
| Koçlar-sezon dışı |
44 |
2 |
|||
| Dişi Toklular |
1,5 |
0,5 |
|||
| Dişi Toklular |
3 |
0,5 |
|||
| Dişi Toklular |
1,5 |
0,5 |
|||
| Erkek Toklular (Besiye toklu olarak girecek erkekler) |
1 |
0,25 |
|||
| Erkek Toklular (Besiye toklu olarak girecek erkekler) |
2 |
0,25 |
|||
| Erkek Toklular (Besiye toklu olarak girecek erkekler) |
1 |
0,25 |
|||
| Toklu Besisi |
8 hafta |
% 10 kaba yem %90 kesif yem içeren besi yemi Kesif yem dışardan satın alınmış toklu besi yemi olabilir.. Veya arpa besisi yapılabilir. Vitamin mineral içeren protein konsantreleri kullanılşarak. Yani Arpaya %10-20 konsantre eklenerek yine %90-kesif %10 kaba yem içeren tam yem (TMR) yapılarak besi yapılabilir. Günlük gereksinme toplam yem olarak: 1,5-2 kg /gün |
|||
| Toklu Besisi
Beklenen canlı ağırlık kazancı 200-300 g/gün |
8 hafta |
%60 mısırsilajı %40 kesif yem yaşbazda karıştırılarak da besi yapılabilir. Tamin edici sonuç alınabilir. Toplam yaş yem alımı: 3 kg 1.8 kg mısır sialjı 1.2 kg kesif yem |
|||
| Kuzu Büyütme
Sütten kesim öncesi |
8 hafta |
Kuzu büyütme yemi Hayvan başına günlük 0.5 kg 150 g kuru ot |
|||
| Kuzu Besisi (besi başı 15-20 kg)
Besi sonu: yaklaşık 40 kg Beklenen günlük Canlı ağılrık kazancı 300-350 g/gün) |
8 hafta |
% 10 kaba yem %90 kuzu besi yemi Kesif yem dışardan satın alınmış kuzu besi yemi olabilir.. Veya arpa besisi yapılabilir. Vitamin mineral içeren protein konsantreleri kullanılarak. Yani Arpaya %10-20 konsantre eklenerek yine %90-kesif %10 kaba yem içeren tam yem (TMR) yapılarak besi yapılabilir. Günlük gereksinme toplam yem olarak: 1,5 kg /gün |
|||
*Kesif yem dışardan satın alınan bir karma yem de olabilir işletmede üretilen, arpa, buğday, mısır, yulaf gibi tahıllarda olabilir. Bunun yanında mineral ve vitamini ayrıca düşünmek gerekir.
** vitamin mineralce iyi dengelenmiş bir kesif yem olması önerilir.