Sığırcılıkta Tutulan Kayıtlar ve Kayıt Değerlendirme
Doç.Dr.Serap GÖNCÜ
Yetiştiricinin hayvanını tanıması , onun potansiyelini bilmesi yetiştiricilikte önemli bir husustur. Ekonomik ve yüksek verimli hayvanlar yetiştirebilmek için önce elde bulunan hayvanlara ait bilgilere sahip olmak gerekir. Süt verim kaydının tutulmasının değerinden şüphe edilmemelidir. Süt verim kayıtları bir ineğin rasyonel yemlenmesini de sağlar. Yetiştirici hangi hayvanın iyi hangisinin karlı olduğunu hesaplayarak iyi olmayan hayvanları sürüden ayıklayabilir. Bunun için hayvanların verimleri belirli aralıklarla ölçülmekte ve diğer bilgilerle birlikte ilgili kayıt defterlerine işlenmektedir. Hayvanlara ait kayıt tutulmasının başlıca yararları ;
- Hayvan hakkında doğru bilgi elde edilir ve damızlık seçimi sağlıklı yapılabilir
- Düşük verimlilier ayıklanabilir
- Hayvanların beslenme ve bakımı konusunda işletme sahibine bilgi sağlar.
- Yemden tasarruf ve rasyonel beslenme sağlanır.
- Hayvanın sağlığı ile ilgili bilgiler kolayca öğrenilebilir
- Böylece işletmenin karlılığı etkilenir.
2. Kayıt tutmada genel ilkeler:
- Süt sığırcılığında bir hayvana ait bütün bilgiler bir tek defter veya kartta toplanmalıdır.
- Tutulan kayıtlar işletme dışına çıkarılmamalıdır.
- Tutulacak kayıtlara ait formlar, basit olmalı ve gereksiz bilgileri içermemelidir.
- Bakıcı ve sağımcıların anlayabileceği düzeyde olmalıdır.
- Kartlar veya formlar tutulma şekline göre, hayvanın yaşamı boyunca yetecek şekilde olmalıdır.
- Çok kalın ve büyük defterler ile büyük kartlar yerine normal dosya kağıdı ebadı kullanılmalıdır.
- Kayıtlar düzenli tutulmalı ve okunaklı doldurulmalıdır.
Sığır yetiştiriciliği yapan tüm işletmeler üretim yönlerine ve amaçlarına göre düzenlenmiş bir kayıt tutma sistemine sahip olmalıdırlar. Gerekli bilgiler,
– Doğum tarihi, kulak numarası,
– Ana-baba kulak numarası,
– Tohumlamaya ilişkin bilgiler,
– Çeşitli dönemlerde canlı ağırlıklar,
– Süt verimi (yağ ve protein),
– Kuruya çıkarma tarihi,
– Sağlık bilgileri (aşılama, hastalık, tedavi),
– Yem ve yemlemeye ait bilgiler.
Sığırcılık işletmelerinde en çok kullanılan kayıtlardan bazıları şunlardır:
– Damızlık inek kartı,
– Damızlık boğa kartı,
– Buzağı doğum defteri,
– Aşım (tohumlama) defteri,
– Sürü sağlık defteri,
– Sürü izlence tablosu,
– Süt denetim defteri.
Damızlık inek kartı: Damızlık işletmelerde veya süt üretim işletmelerinde mutlaka tutulması gerekir. Hayvanın döl verimi, süt denetim sonuçları, pedigri bilgileri, form puantajı ve sağlık bilgileri gibi konularda özet bilgileri içerir. Bunların değerlendirilmesi ile işletmenin kârlılığını olumsuz yönde etkileyen hayvanlar kolayca belirlenir ve sürüden uzaklaştırılır. Bu ve benzeri kayıtlar işletmenin ciddiyetini ve güvenirliliğini arttırdığı için damızlıkların daha yüksek fiyatla satılmasına olanak sağlar.
Çizelge 1. Damızlık inek kartı örneği
İNEK TANITMA KARTI | Demirbaş no: | Doğum tarihi: | Irkı: | Akibeti: | Kulak no: | Sıra no: | ||||||||||
Baba adı: | Baba kulak no: | Baba ırkı: | Baba Doğum Tarihi: | Ana Adı: | Ana kulak No: | Ana ırkı: | Ana Doğum tarihi: | |||||||||
Ölçüler | Tarih | cidago yük. | sırt yük. | sağrı yük | kuyruk s. Yük. | vücut uzun. | kürekler arkası | göğüs der. | göğüs çev. | ön incik çev. | ön sağrı gen. | orta sağrı gen. | ön göğüs gen. | canlı ağırlık | ||
1. Aşım | BOĞA | 2. Aşım | BOĞA | 3. Aşım | BOĞA | doğurma | buzağının | kuruya çıkma tarihi | lakt. Sür. | süt ver. | % yağ | düşünceler | ||||
tarihi | no | ırkı | tarihi | no | ırkı | tarihi | no | ırkı | tarihi | kulak no | cinsi | |||||
Damızlık boğa kartı: Damızlık boğa kartlarında ana, baba ve diğer kuşakların numaraları, boğanın yapı özellikleri, kız kardeşlerinin verimleri gibi değişik özellikleri ve verimleri kayıt edilir.
Çizelge 2. Damızlık Boğa Kartı Örneği
BOĞA TANITMA KARTI | Demirbaş no: | Doğum tarihi: | Irkı: | Akibeti: | Kulak no: | Sıra no: | |||||||||
Baba adı: | Baba kulak no: | Baba ırkı: | Baba Doğum Tarihi: | Ana Adı: | Ana kulak No: | Ana ırkı: | Ana Doğum tarihi: | ||||||||
Ölçüler/tarih | Tarih | cidago yük. | sırt yük. | sağrı yük | kuyruk s. Yük. | vücut uzun. | kürekler arkası | göğüs der. | göğüs çev. | ön incik çev. | ön sağrı gen. | orta sağrı gen. | ön göğüs gen. | canlı ağırlık | |
AŞIM KAYITLARI | aşı, test, tedavi | ||||||||||||||
Tarih | inek no | tarih | inek no | tarih | inek no | tarih | inek no | tarih | inek no | tarih | inek no | tarih | inek no | tarih | düşünceler |
Buzağı doğum defteri: İşletmede doğan buzağıların tümü doğar doğmaz , ana kulak no, babsı canalı ğırlığı gibi bilgiler ile buzğıya ait bilgileri kayda geçirilmelidir.
Ölü doğum veya anomali görülmüşse bu bilgilere de yer verilmelidir. Ayrıca doğum ağırlığı, eşeyi, ana ve baba kulak numarası gibi bilgiler de açık bir şekilde yer almalıdır. Bu bilgiler sürü varlığının izlenmesini ve pedigri bilgilerinin temelini oluşturur.
Çizelge 3. Buzağı Doğum Defteri Örneği
Tarih | Ana kulak no | Baba Kulak no | cinsiyeti | ırkı | DÜŞÜNCELER |
Aşım (tohumlama) defteri: Bu defterin her sayfası bir boğaya veya yapay tohumlama uygulanıyor ise spermanın alındığı boğaya ayrılır. Boğanın aştığı her inek, ilgili sütuna işlenir. Böylece ineklerin doğuracağı günler, buzağının babası ve boğaların dölleme yeteneği konusunda güvenilir bilgiler elde edilir.
Çizelge 4. Aşım (tohumlama) Defteri Örneği
İNEĞİN | BOĞANIN | |||||
Çiftleşme tarihi | Kulak no | Adı | Irkı | Kulak no | Adı | Irkı |