Doç.Dr.Serap GÖNCÜ
Hayvancılığı gelişmiş ülkelerde, süt SHS, öncelikle sürü düzeyinde sürekli olarak toplanıp biriktirilmekte ve sonuçta sürü idaresinde uygulanacak tavrı belirlemektedir. Bu amaçla SHS kullanım alanlarını 3 grupta inceleyebiliriz.
İşletmede üretilen sütün Sınıflandırılmasında Kullanımı
Sütte bulunan somatik hücreler meme sağlığının ve elde edilen sütün kalitesinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bugün Avrupa ülkelerinin hemen hepsi gerek tüketicinin kullanımına sunulan süt olsun gerekse süt işleme endüstrisinde işlenmek üzere gelen sütler için standartları oluşturmuş durumdadır. Bu standartlar arasında SHS değeri uzun süredir yerini almış ve kaliteli ve sağlıklı süt üretimi konusunda rutin uygulanan kontrol metotları arasına girmiştir. Standart olarak her bir ülke kendi koşulları için en uygun ve kabul edilebilir eşik düzeylerini tespit etmiş ve bu eşikleri aşan yetiştiricisine ürettiği sütün kalitesine göre prim veya ceza uygulamalarından hangisini kabul etmiş ise onu uygulamaktadır (Çizelge Ek.5.1.).
Çizelge 1. Bazı Avrupa Ülkelerinde Sütte Somatik Hücre Sayısı ve Buna Karşı Uygulamalar (Munro ve ark. 1984)
| Ülkeler | Uygulama | Eşik Değeri (SH/ml) | Fiyat Düzenlemesi(Süt/kg) |
| Danimarka | Ceza | <500.000 | I. Sınıf 0 sent |
| 500.000-1.000.000 | II. Sınıf 0.2 sent | ||
| 1.000.000-2.000.000 | III. Sınıf 0.6 sent | ||
| >2000.000 | IV. Sınıf 1.2 sent | ||
| Holanda | Ceza | 1.000.000 | 2 kez üs tüste aşıldığında 1.0 sent |
| İsviçre | Ceza | 350.000 | 5 kontrolün 4’nde aşıldığında 0.6 sent |
| 10 kontrolün 8’nde aşıldığında 1.9 sent | |||
| 15 kontrolün 12’nde aşıldığında 3.2 sent | |||
| Almanya | Ceza | 750.000 | 3 kontrolün 2 sinde aşıldığında 1.1 sent |
| Norveç | Ödül | 250.000 | A sınıfı 0.8 sent |
Avrupa Birliği, diğer süt mamüllerine olduğu gibi taze ve işlenmiş sütün hiyjen ve sağlıklı olması için üretim ve pazarlamasına dair düzenlemeler getirmiştir. İngiltere’de ilk düzenlemeler ocak 1994 yılında getirilmiş olup bu düzenleme ile ilk aşamada sıvı olarak tüketilen sütün 400,000 SH/ml den fazla işlenecek olan sütün ise 500,000 SH/ml den fazla olmaması gerektiği bildirilmektedir. Bu uygulamanın son aşaması ise temmuz 1997 yılında uygulanacaktır. Bu aşamada ml de 400,000 den fazla SHS olan sütlerin hem sıvı olarak tüketilmesi hem de süt işleme endüstrisinde kullanılması hukuki yasaklamaya tabii tutulacaktır. Bunun sonucu olarak değişik süt işleme tesislerinin yüksek somatik hücre içeren sütlere uyguladıkları müeyyideler uygulamaya girecek ve bütün üreticiler böylece 1997 yılından önce Avrupa Birliği standartlarını sağlamış olacaklardır.
Hasta Hayvanların Seçilip Sürüden Ayıklanmasında Kullanımı
Sürüde sürekli olarak problem yaratan ineklerin elimine edilmesinde de bir metoddur. Böylece ilk etapta mastitisli ineğin sütü sürü sütünden ayrılarak işletmenin ortalama SHS değeri düşürülmektedir. Ancak yeni bir ineğin bunun yerine konulma zorunluluğu ve bununda mastitisli olma ihtimali nedeniyle maliyeti yüksek bir metottur. Buna ek olarak, pazarda satılan ineklerin çok azı yüksek süt verimli ve hastalıktan arı olabilmektedir. Ayıklama kararı iki veya üç test üst üste yüksek SHS gösteren inekler için kullanılır ancak bundan önce diğer bazı kriterlerde dikkate alınmalıdır.
- Bu durumda bulunan ineklerin sayısı
- Herbir hayvanın sahip olduğu mastitis probleminin miktarı
- Bakteriyolojik sonuçlar
- Süt verimi
- Döl verimi
- Genel sağlık durumu
- İkame edilecek ineğin kaynağı
Buradan anlaşılabileceği üzere bir inek yüksek hücre sayısına sahip olduğu için hemen ayıklanmaz bundan önce etmen mikroorganizma belirlenip ona göre elimine etme yolları aranmaktadır. Mesela eğer etmen mikroorganizma strep. agalactiae ise tedavi olumlu sonuç verecektir. Bu durumda sürü somatik hücre sayısının düşürülmesi amacıyla ayıklama metodunun kullanılması oldukça pahalıya mal olacaktır. Ancak eğer etmen Staph. aureus ise o zaman ayıklama en etkili çözüm olacaktır.
